Çölyaklı çocukların ve annelerinin beslenme durumunun değerlendirilmesi

Abstract

Şen, E.G. (2021), Çölyaklı Çocukların ve Annelerinin Beslenme Durumlarının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Biruni Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul. Çölyak hastalığı, genetik olarak yatkın bireylerde arpa, çavdar ve buğdayda bulunan gluten proteini ile tetiklenen, bağırsak mukozasını etkileyen otoimmün aracılı bir hastalıktır. Çölyak hastalığının bilinen tek etkili tedavisi ömür boyu glutensiz diyettir. Hastalığın kontrolü için diyetin takibi ve beslenme durumunun izlenmesi önemlidir. Bu çalışmanın amacı, çölyaklı çocuklar ile annelerinin beslenme durumlarını değerlendirmek ve aralarındaki etkileşimi incelemektir. Araştırmaya 2-18 yaş arası, çölyak tanısı almış ve glutensiz diyet uygulayan, başka bir kronik hastalığı olmayan 140 çölyaklı çocuk ve 61 anne dahil edilmiştir. Tüm katılımcılara ait genel sağlık ve beslenme alışkanlıklarına yönelik bilgiler literatür eşliğinde hazırlanan ve yüz yüze uygulanan anket formu ile elde edilmiştir. Çocuklara ait boy, ağırlık ve Beden Kütle İndeksi (BKİ) değerleri WHO AntroPlus programı ile değerlendirilmiş, Çocuk Yeme Davranışı Anketi (ÇYDA) uygulanmış, günlük enerji ve besin ögeleri tüketimi, üç günlük besin tüketim kayıtlarından BEBİS 8.1 programı kullanılarak hesaplanmıştır. Annelerin de boy, ağırlık ve BKİ’leri değerlendirilmiş ve üç günlük besin tüketim kayıtları alınmıştır. Kronik hastalıklara yönelik beslenme riski, Diyet Kalite İndeksi-Uluslararası (DQI-I) ile ölçülmüştür. Elde edilen bulgulara göre, çölyaklı çocukların tanı alma yaşı 6.1±3.83 yıl olup %23.1’inin yaşa göre boyları çok kısa, %7.5’inin yaşa göre vücut ağırlıkları çok düşüktür. Araştırmaya katılan çocukların %68.3’ü herhangi bir beslenme danışmanlığı almamış olup %41.3’ü besin desteği kullanmaktadır. Çocukların %18.8’i gluten içeren besinler tüketmektedir. Diyette tüketilen glutensiz ürünler toplam enerji alımının %19.17±6.31’ini oluşturmaktadır. Erkek çocuklarda bu oran daha fazladır (p0.05). Annelerin %7.4’ü zayıfken, %39.7’si hafif şişman ve şişmandır. Glutensiz diyet uygulama durumuna göre annelerin DQI-I puanları arasında bir fark saptanmamıştır (p>0.05). Annelerin B1 vitamini, kalsiyum, magnezyum ve demir tüketimleri önerilerin altındadır (glutensiz diyet uygulayanlarda %68.5, %74.2, %80.3, %65.9, uygulamayanlarda %67.3, %67, %80.9, %61.5). Çocukların ve annelerin toplam yağ ve sodyum tüketimleri ise önerilerin üzerindedir. Çölyaklı çocukların ve ailelerinin %36.2’si besinlere gluten bulaşma riski nedeniyle dışarıda yemek yemekten kaçınmaktadır. Bununla beraber fiyatlarının yüksekliği, glutensiz ürünlere ulaşımın zorluğu ve ürün çeşitliliğinin az olması en sık karşılaşılan zorluklardır. Ayrıca çocukların %72.4’ü okul ortamında diyet uygularken çevrenin diyete duyarsız olması nedeniyle sıkıntı çektiklerini belirtmişlerdir. Bu çalışmanın sonucunda, çölyak hastalığı tanısı alan çocuklar ve annelerinin yetersiz beslendiği ve diyete uyum konusunda güçlükler yaşadıkları ortaya konmuştur. Anne ve çocukların tükettikleri enerji ve tüm besin ögeleri birbirleri ile ilişkili olduğu bulunmuştur (p <0.05). Çölyak konusunda uzman bir diyetisyen tarafından anne ve çocuklara beslenme danışmanlığının verilerek beslenme durumlarının değerlendirilmesi ve izlenmesi önerilmektedir.

Şen, E.G. (2021) Evaluation of Nutritional Status of Children with Celiac Disease and Their Mothers. Master Thesis, Biruni University Graduate Education Institute, Istanbul. Celiac disease is an autoimmune-mediated disease that affects the intestinal mucosa, triggered by the gluten protein found in barley, rye and wheat in genetically susceptible individuals. The only known effective treatment for celiac disease is a lifelong gluten-free diet. It is important to monitor the diet and nutritional status for the control of the disease. The aim of this study is to evaluate the nutritional status of children with celiac disease and their mothers and to examine the interactions between them. The study included 140 children with celiac disease and 61 mothers aged 2-18 years, diagnosed with celiac disease, on a gluten-free diet and without any other chronic diseases. Information on general health and nutritional habits of all participants was obtained through a face-to-face questionnaire prepared in the light of literature. Children's height, weight and BMI values were evaluated with the WHO AntroPlus program, the Child Eating Behavior Questionnaire (CEBQ) was applied, and daily energy and nutrient consumption was calculated using the BEBIS 8.1 program from three-day food consumption records. Height, weight and BMI of the mothers were also evaluated and three-day food consumption records were taken. Nutritional risk for chronic diseases was measured with the Dietary Quality Index-International (DQI-I). According to the data obtained, the age of diagnosis of children with celiac disease is 6.1 ± 3.83 years, 23.1% of them are very short for age, and 7.5% are very low for age. 68.3% of the children participating in the study did not receive any nutritional counseling, and 41.3% use nutritional support. 18.8% of the children consume foods containing gluten. Gluten-free products consumed in the diet constitute 19.17 ± 6.31% of the total energy intake. This ratio is higher in boys (p 0.05). 7.4% of the mothers are thin, 39.7% are slightly fat and obese. There was no difference between the DQI-I scores of the mothers according to the gluten-free diet (p> 0.05). Vitamin B1, calcium, magnesium and iron consumption of mothers is below the recommendations (68.5%, 74.2%, 80.3%, 65.9% for those who use gluten-free diet, 67.3%, 67%, 80.9%, 61.5% for those who do not). The total fat and sodium consumption of children and mothers is above the recommendations. 36.2% of the children with celiac disease and their families avoid eating outside due to the risk of gluten contamination. However, high prices, difficulty in accessing gluten-free products and low product variety are the most common difficulties. In addition, 72.4% of the children stated that while applying a diet in the school environment, they suffer from the insensitivity of the environment to diet. As a result of this study, it was revealed that children diagnosed with celiac disease and their mothers were malnourished and had difficulties in adapting to the diet. The energy consumed by the mother and the children and all nutrients were found to be correlated (p <0.05). It is recommended that mothers and children be given nutritional counseling to evaluate and monitor their nutritional status by a dietician specialized in celiac disease.